Báo cáo phát triển Việt nam 2006 - p2

LI CM N


Báo cáo này c Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB), B Phát trin Qu#c t Vng
qu#c Anh (DFID), Ngân hàng Hp tác Qu#c t Nht Bn (JBIC), Chng trình Phát trin Kinh t
T nhân Mê-kông (MPDF) ca Công ty Tài chính Qu#c t, Chng trình Phát trin Liên Hp
qu#c (UNDP), C quan Phát trin Qu#c t Hoa K0 (USAID) và Ngân hàng Th gii (NHTG)
cùng son tho. Mt s# nhà tài tr ã tin hành các phân tích chính cung cp các t liu u vào
rt b ích cho vic son tho báo cáo, trong ó D án Nâng cao Hiu qu Th trng cho Ngi
nghèo ca ADB, Sáng kin nâng cao nng lc cnh tranh ca Vit Nam ca USAID và ánh giá
Môi trng u t ca Ngân hàng Th gii là nh1ng ni dung n i bt. Các nhà tài tr tham gia
son tho báo cáo này c2ng ã óng góp nh1ng t liu then ch#t thông qua các nghiên cu phân
tích c th, trong ó có ánh giá thng k0 Sáng kin chung Vit Nam – Nht Bn ca JBIC, các
báo cáo Tho lun v Khu vc Kinh t T nhân ca MPDF, nghiên cu v' tác ng ca vic gia
nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) ca Oxfam Anh, rt nhi'u nghiên cu ca các c
quan thuc Liên Hip Qu#c nh T chc Lao ng Qu#c t (ILO), công tác xây dng s# liu ti
T ng cc Th#ng kê do Ngân hàng Th gii và các nhà tài tr khác tham gia h% tr.
Các nhà tài tr tham gia vào vic xây dng báo cáo chung này còn cung cp thông tin và
hng d3n cho toàn b quá trình lp báo cáo thông qua Ban Ch o g-m có Kanokpan Lao-
Araya (ADB), Alan Johnson (DFID), Yuho Hayakawa, (JBIC), Nguy,n Phng Qu0nh Trang
(MPDF), Jonathan Pincus (UNDP) và Dennis Zvinakis (USAID).
Báo cáo nhn c s tham gia óng góp ý kin vi t cách cá nhân ca các nhà nghiên
cu và chuyên gia thc ti,n ca Vit Nam c thc hin thông qua Ban ánh giá g-m có Tin s4
inh V!n Ân (Vin qun lý Kinh t Trung ng, VQLKTT/), Ông Nguy,n Mnh Cng (B
Lao ng, Thng binh và Xã hi, BLTBXH), Ông % c ôi (B Tài nguyên và Môi
trng, BTNMT), Lut s Trn H1u Hu0nh (Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam,
VCCI), Bà Phm Chi Lan (Ban Nghiên cu ca Th tng, PMRC), Tin s4 5ng Kim Sn (B
Nông nghip và Phát trin Nông thôn, BNN&PTNT), Tin s4 Nguy,n Th*ng (Vin Khoa h.c Xã
hi Vit Nam, VKHXH) và Phm ình Thuý (T ng cc Th#ng kê, TCTK).
Mt s# cá nhân và nhóm nghiên cu ã thc hin ho5c ph#i hp thc hin các nghiên cu
phân tích cung cp t liu u vào cho báo cáo này: Loren Brandt (i h.c Toronto) v' t ai;
Amanda S. Carlier (NHTG) v' ánh giá môi trng u t, Paulette Castel (chuyên gia t vn) v'
an sinh xã hi; 5ng Nh Vân (VKHXH) v' tác ng xã hi ca vic gia nhp WTO; Emilio
Fukase (NHTG) v' th trng v#n; Kamran Khan (NHTG) v' tài chính cp tnh; Nguy,n V!n
Ti'n (VKHXH), Phm ình Thúy (TCTK) và Rob Swinkels (NHTG) v' ánh giá môi trng
u t " nông thôn, Phm Th Thu Hng (VCCI) v' doanh nhân n1; Martin Ravallion (NHTG) và
Dominique van de Walle (NHTG) v' tác ng ca vic phát trin th trng t ai; Thomas A.
Rose (NHTG) v' ánh giá khu vc tài chính; William Smith (ADB) v' th trng t ai; Trn
Tin Cng (VQLKTT/) v' nghiên cu hu c phn hóa; Wim Vijverberg (i h.c T ng hp
Texas " Dallas) v' doanh nghip gia ình; và Michael Walters (NHTG) v' c s" h tng.
Nhóm son tho báo cáo do Martin Rama ph trách và bao g-m các thành viên là
Noritaka Akamatsu, inh Tun Vit, % Quý Toàn, oàn H-ng Quang, Daniel Riley Musson,
Nguy,n Th D2ng, Nguy,n V!n Minh, Phm Minh c, Phm Th Mng Hoa, James Seward,
Vivek Suri, Rob Swinkles, Trn Thanh Sn, và Carolyn Turk ca Ngân hàng Th gii. Nhóm
son tho báo cáo c2ng s( dng rt nhi'u tài liu nghiên cu ca các chuyên gia trong nc và
qu#c t. Các kt qu và kin ngh ca các nghiên cu này c phn nh trong toàn b bn báo

cáo. Do phm vi báo cáo có hn nên khó có th ghi nhn s óng góp ca tng cá nhân, song
Mc Tài liu tham kho ca báo cáo có lit kê nh1ng nghiên cu ca các chuyên gia này.
Nhóm son tho báo cáo còn nhn c s h% tr ca Hoàng Thanh Hng (Trng i
h.c Kinh t Qu#c dân) v' x( lý s# liu i'u tra mc s#ng h gia ình, Nguy,n Thu Phng
(VKHXH) v' x( lý s# liu i'u tra ánh giá môi trng u t, Phm Ánh Tuyt (VKHXH) v'
x( lý s# liu i'u tra doanh nghip, Lê Kim Sa (VKHXH) v' phân tích so sánh các nghiên cu v'
tác ng ca WTO, và Ngô Th An (i h.c Nông nghip Hà Ni) v' bn  V2 Th Nha
(Trung tâm Thông tin Phát trin Vit Nam) chu trách nhim lp danh mc tài liu nghiên cu và
tham kho. Các nhân viên ca NHTG h% tr thc hin báo cáo g-m: Trn Th Ng.c Dung v'
biên tp, Hoàng Thanh Hà v' xut bn, Nguy,n Thu Hng và Hedwig E. Abbey v' hành chính.
Vic son tho báo cáo c thc hin di s ch o chung ca Homi Kharas và Klaus
Rohland (Ngân hàng Th gii). Steve Price-Thomas (Oxfam GB) và Mary Hallward-Driemeier
(Ngân hàng Th gii) .c phn bin.

Báo cáo c2ng c Qu$ Ti'n T Qu#c t (IMF) óng góp ý
kin. Nhóm son tho xin chân thành cm n ý kin nhn xét và góp ý ca nhi'u -ng nghip
khác.


MC LC



Li cm n
Tóm tt Tng quan………………………………………………………………………i

I.

MT

NN

KINH

T

MI

NI

……………………………………………….1
1. Các loi hình doanh nghip………………………………………………………3
2. Kinh doanh và phát trin ……………………………………………………… 19
3. Hiu qu và n!ng lc cnh tranh……………………………………………… 31
4. Môi trng u t……………………………………………………………….45

II.

CÁC

TH

TRNG

VÀ

U

VÀO

CHÍNH……………………………… 59
5. Ngân hàng và tài chính………………………………………………………….61
6. Th trng t ai……………………………………………………………….74
7. Th trng lao ng…………………………………………………………… 87
8. Các dch v h tng…………………………………………………………….102

III.

CHÍNH

SÁCH

I

VI

DOANH

NGHIP……………………………… 113
9. Hi nhp toàn cu…………………………………………………………… 115
10. Ci cách trong nc……………………………………………………………128
11. Yu t# a phng…………………………………………………………… 144
12. Tác ng xã hi……………………………………………………………… 155


Tài liu tham kho…………………………………………………………………… 167
Ph lc th#ng kê







Khung

Khung 1.1: Có bao nhiêu h kinh doanh? 4
Khung 2.1: Nh1ng kin tng trong khu vc nhà nc: T ng công ty in lc Vit Nam 26
Khung 2.2: Nh1ng kin tng trong Khu vc T nhân : Doanh nghip n1……………… 30
Khung 3.1: Kt n#i ngi nông dân vi th trng th gii……………………………… 38
Khung 3.2: H.c tp các doanh nghip FDI………………………………………………….40
Khung 4.1: Mt th trng không có các quy'n s" h1u tài sn: …………… 49
Bt ng sn " thành ph# H- Chí Minh
Khung 5.1: Ai c tip cn vi tín dng? 63
Khung 5.2: S" giao dch chng khoán và Th trng OTC……………………………… 73
Khung 6.1: Quan h t ai " các bn ngi Thái en…………………………………….83
Khung 7.1: Lao ng nhp c trong ngành dt may……………………………………… 93
Khung 7.2: Các doanh nghip ài Loan " Trung Qu#c và Vit Nam………………………96
Khung 7.3: Trách nhim xã hi ca doanh nghip " Vit Nam…………………………… 97

Khung 8.1: Qu$ u t Phát trin a phng…………………………………………….106
Khung 8.2: Nhc im chung ca các nghiên cu kh thi ca Vit Nam……………… 110
Khung 9.1: Nh1ng nc thành viên và nh1ng nc ang mong mu#n gia nhp WTO… 116
Khung 9.2: Ci cách Hi quan: Thng mi, Qun lý nhà nc hay c hai? 122
Khung 9.3: S h% tr ca Chính ph và sc s#ng ca doanh nghip …………………….125
Khung 9.4: Liu Khách hàng có ri b& các ngân hàng trong nc? 126
Khung 10.1: Các hip hi kinh doanh " Vit Nam……………………………………… 129
Khung 10.2: L trình ci cách h th#ng ngân hàng ………………………………………132
Khung 10.3: Thúc )y cnh tranh trong ngành hàng không? 134
Khung 10.4: Bo him xã hi: Cn có nh1ng bin pháp khuyn khích úng …………….138
Khung 11.1: Ch s# cnh tranh cp tnh (PCI)…………………………………………… 151
Khung 12.1: Liu Thng mi có làm hi n môi trng? 158


Bng

Bng 1.1: Không lãi nhi'u, nhng có óng thu…………………………………………….12
Bng 4.1: Nh1ng hn ch ràng buc " Vit Nam và các nc khác……………………… 47
Bng 4.2: Tham nh2ng " khu vc ông Á…………………………………………………52
Bng 4.3: C quan Chính ph nào tham nh2ng nhi'u nht? 54
Bng 5.1: Quy mô tng #i ca các nh ch tài chính ………………………………… 65
Bng 5.2: Th trng chng khoán nh&…………………………………………………… 71
Bng 6.1: Tin  Cp giy chng nhn quy'n s( dng t nông nghip………………… 75
Bng 7.1: C cu Lc lng Lao ng…………………………………………………… 88
Bng 8.1: B*t kp vi láng gi'ng………………………………………………………… 103

Bng 8.2: u t vào h tng c s", t tr.ng trên GDP……………………………………104
Bng 8.3: Ngu-n v#n ly t âu? 105
Bng 9.1: Rào cn thng mi và mc  bo h có hiu lc…………………………….118
Bng 9.2: Các ch s# chính v' các công ty thng mi……………………………………123
Bng 11.1: S tng phn ln, t B*c n Nam………………………………………… 145
Bng 12.1: Tác ng Kinh t và Xã hi trong mt s# ngành………………………………161
Bng 12.2: Mng li an sinh cho lao ng d tha t các DNNN……………………….164



Hình

Hình 1.1: Mt qu#c gia giàu óc kinh doanh ………………………………………………….5
Hình1.2: !ng ký doanh nghip ang trên chi'u hng gia t!ng……………………………7
Hình 1.3: … nhng phân b# không 'u trên phm vi c nc…………………………… 9
Hình 1.4: T tr.ng Kinh t Qu#c doanh Gim dn trong N'n kinh t……………………….11
Hình 1.5: FDI ly li à phát trin ………………………………………………………….14
Hình 1.6: … nhng ch tp trung vào mt s# vùng………………………………………….15
Hình 1.7: Vic làm tính theo quy mô doanh nghip……………………………………… 16
Hình 1.8: T!ng tr"ng, suy gim và rút lui: Xu hng ngm……………………………….18
Hình 2.1: Khu vc Kinh t T nhân nh mt C% máy To vic làm……………………… 20
Hình 2.2: “Chi phí” to ra mt vic làm…………………………………………………….21
Hình 2.3: u t phân theo hình thái s" h1u……………………………………………… 22
Hình 2.4: T!ng n!ng sut " cp  t ng hp……………………………………………… 24
Hình 2.5: T!ng n!ng sut " cp  doanh nghip………………………………………… 25
Hình 2.6: Hot ng kinh doanh và gim nghèo……………………………………………27
Hình 3.1: Mt ni kinh doanh không t#t …? ……………………………………………….32
Hình 3.2: …hay là mt trong nh1ng im ích hp d3n nht? 33
Hình 3.3: Gi#ng Trung Qu#c hn, ít gi#ng ASEAN hn………………………………… 35
Hình 3.4: Các ch s# hot ng chính sau c phn hoá…………………………………… 41
Hình 3.5: Ai giành c quy'n lc khi c phn hoá? 42
Hình 3.6: im mnh và im yu ca Vit Nam………………………………………… 43
Hình 3.7: Xp hng ca Vit Nam xét theo góc  qu#c t…………………………………44
Hình 4.1: Các c quan Chính ph: Thúc )y hay Cn tr"? 51
Hình 4.2: Chi tiêu cho các khon thanh toán không chính thc và “quà biu”…………….53
Hình 4.3: Các tr" ngi theo hình thc s" h1u doanh nghip……………………………… 56
Hình 4.4: Nh1ng tr" ngi " khu vc nông thôn…………………………………………… 57
Hình 5.1: Nhanh chóng phát trin th trng tài chính theo chi'u sâu…………………… 62
Hình 5.2: N xu tính trên t ng tín dng ………………………………………………… 68
Hình 5.3: N Nhà nc, theo thi gian…………………………………………………… 70
Hình 6.1: Tình hình !ng ký s( dng t ai " các tnh…………………………………….76
Hình 6.2: Giá tài sn #i vi t ô th và t nông nghip…………………………………78
Hình 6.3: Giá thuê Nhà " cao cp và V!n phòng……………………………………………79
Hình 7.1: Vic làm tp trung " âu? Ti'n lng c thanh toán là bao nhiêu? 89
Hình 7.2: Các yu t# quyt nh thu nhp ca ngi lao ng…………………………… 91
Hình 7.3: S# lng các cuc ình công, theo hình thc s" h1u doanh nghip…………… 94

Hình 7.4: 5c im chính ca ngi tht nghip………………………………………… 98
Hình 7.5: Vic làm c chính thc hóa dn dn…………………………………………100
Hình 8.1: /u tiên h tng c s": Quan im ca doanh nghip………………………… 104
Hình 10.1: Doanh thu thu và s phát trin ca doanh nghip va và nh&……………… 140
Hình 10.2: Tham nh2ng theo c quan: T#t, Xu và Rt Xu…………………………… 142
Hình 11.1: Các tr" ngi ràng buc gi1a các vùng…………………………………………150
Hình 11.2: Qun tr " cp tnh và vic !ng ký doanh nghip…………………………… 152
Hình 12.1: Thay  i Sn lng theo Ngành do Hi nhp Toàn cu……………………….160
Hình 12.2: Thay  i v' Li nhun trên v#n u t và Ti'n lng……………………… 162
Hình 12.3: Tác ng ci cách so vi các cú s#c t bên ngoài …………………………….163
Hình 12.4: Tr cp ngân sách cho các tnh và Gim nghèo……………………………….165



TÓM TT TNG QUAN



Phát trin kinh doanh là mt trong nh1ng ng lc chính góp phn gim nghèo nhanh
chóng " Vit Nam. Cùng vi vic phân chia li t nông nghip và mc  bao ph cao ca các
dch v xã hi, phát trin kinh doanh ã cho phép mt b phn ln dân c tham gia vào nh1ng
l4nh vc hot ng có n!ng sut cao hn và ci thin mc s#ng ca mình. Quá trình ci cách b*t
u gn hai thp k6 trc ây ã gii phóng mt n!ng lc kinh doanh to ln. Các h gia ình "
nông thôn b*t u a sn ph)m nông nghip ca mình ra th trng, và tin hành các hot ng
kinh doanh nh&. ã thu hút c mt s# lng ln các nhà u t nc ngoài. Các doanh nghip
nhà nc (DNNN) ã b*t u quá trình tái c cu dài hn c tin hành theo tng bc, m"
ng cho s phát trin ca n'n kinh t nhi'u thành phn. Các doanh nghip t nhân ã c
!ng ký chính thc và m" rng phát trin. Quá trình này ã t!ng t#c mnh m7 k t n!m 2000 và
hin nay kh#i doanh nghip t nhân ã chim n 33% giá tr ngành công nghip ch to. Cùng
vi hàng nghìn công ty có v#n u t nc ngoài và hàng triu doanh nghip h gia ình, các
doanh nghip t nhân ã mang li vic làm cho 21% lc lng lao ng ca Vit Nam. To vic
làm vi qui mô ln ã cho phép hp th t 1,4 n 1,5 triu lao ng mi bc vào th trng lao
ng hàng n!m, to ra c hi ri kh&i vic làm nông nghip cho ngi dân " nông thôn, 5c bit
là cho n1 thanh niên. Trong mi n!m qua, ti'n lng danh ngh4a t!ng bình quân hàng n!m "
mc khong 10%, và ti'n lng thc t t!ng khong 7% mt n!m. Nh1ng c hi to ln c to
ra thông qua quá trình này ã giúp cho nh1ng li ích do t!ng tr"ng mang li c chia s8 rng
rãi trong xã h.i. M5c dù GDP thc t trên u ngi ã t!ng 5,9% mt n!m k t 1993, song h
s# Gini (o lng bt bình 9ng) ch t!ng chút ít, lên mc 0,37% vào n!m 2004. Trong cùng thi
gian này, t l nghèo ói ã gim t 57% xu#ng di 20%.
Tuy nhiên nh1ng kt qu rt n tng này không th che lp mt thc t là các doanh
nghip hin nay v3n còn g5p phi nhi'u hn ch áng k. Thiu v#n, khó kh!n trong vic tip cn
t và nh1ng thiu ht kéo dài v' các dch v c s" h tng (m5c dù ã có nh1ng n% lc u t to
ln) là nh1ng tr" ngi ln nht c các nhà doanh nghip ch ra. Trong mt th trng lao ng
ang bùng n , nh1ng khó kh!n trong vic gi1 c nh1ng nhân viên gi&i và tìm c lao ng có
nh1ng k$ n!ng cn thit c2ng c các doanh nghip nhìn nhn nh nh1ng tr" ngi #i vi vic
phát trin kinh doanh. Do nh1ng hn ch này mà khu vc kinh t t nhân trong nc v3n ch yu
là các doanh nghip nh&. Gi1a hai cc là rt nhi'u các h kinh doanh và vài ngàn DNNN ln và
công ty nc ngoài, ch có mt s# ít doanh nghip va và nh& (DNVVN) và mt vài doanh
nghip t nhân trong nc vn lên c nh1ng v trí d3n u.  duy trì phát trin kinh doanh "
Vit Nam cn phi hoàn tt chng trình ci cách c cu. Phát trin y  th trng t ai, tái
c cu khu vc tài chính, qun lý tài sn nhà nc hiu qu và minh bch hn, huy ng ngu-n
lc  phát trin h tng c s" là nh1ng u tiên then ch#t trong l4nh vc này. Tip tc hi nhp
vi n'n kinh t th gii, 5c bit là qua vic gia nhp WTO s7 m bo cho nh1ng thay  i này
không b o ngc, và to ra sân chi bình 9ng gi1a các doanh nghip trong và ngoài nc.
Nhng v3n còn cn có mt chng trình ci cách b sung, hng vào vic to sân chi bình 9ng
gi1a doanh nghip t nhân trong nc và DNNN và huy ng v#n (t khu vc Nhà nc và t
nhân) mt cách hiu qu. Hi nhp qu#c t và ci cách trong nc là nh1ng yu t# cn thit 
gi1 c t#c  t!ng tr"ng kinh t nhanh -ng thi tránh s gia t!ng ca nh1ng khon n ngoài
ngân sách ca Chính ph.
Ngày nay khi Vit Nam ã hoàn toàn vt ra kh&i tình trng nghèo ói n5ng n' mà mi
ch mt thp niên trc t nc còn phi #i m5t, vic phát trin kinh doanh c2ng là chìa khóa

ii
 xây dng mt xã hi ph-n vinh vi s tham gia h"ng li ca m.i ngi dân. Các mc tiêu
cho tng lai v3n thng c nh*c ti bng t#c  t!ng T ng sn ph)m Qu#c ni (GDP), gi lên
mt quá trình tích l2y c h.c. Nhng hin nay Vit Nam ã có th có mt tham v.ng cao hn: ó
là tr" thành mt nc có thu nhp " mc trung bình. i'u này òi h&i phi vt lên trên khuôn
kh ca ci cách c cu và to n'n móng cho mt n'n kinh t th trng hin i. a yu t#
cnh tranh và nh1ng quy nh phù hp vào các dch v h tng, hin i hóa công tác qun lý
thu, ci cách h th#ng lut pháp và t pháp, gim t nn tham nh2ng, ci thin qun tr công "
cp a phng, tt c 'u là nh1ng ni dung ca th h ci cách th hai cn c thc hin 
Vit Nam có th chuyn sang c giai on tip theo ca phát trin. Nh1ng ci cách này s7 thúc
)y kinh doanh phát trin và nâng cao mc s#ng cho ngi dân. -ng thi, chúng c2ng cn i ôi
vi nh1ng ci cách nhm giúp cho quá trình t!ng tr"ng có s tham gia và h"ng li ca m.i
ngi dân. Mng li an sinh xã hi và nh mc phân b ngân sách có hiu qu s7 giúp cho các
h gia ình và các vùng ng u vi nh1ng cú s#c bt li, và giúp gim bt gia t!ng khác bit
gi1a các vùng phát sinh khi n'n kinh t thay  i c cu và Vit Nam tr" thành mt thành viên
trên sân chi toàn cu. V' lâu dài, hin i hóa các l4nh vc xã hi s7 là cn thit  m bo hi
nhp xã hi.

Kt qu vng chc

Ch trong cha y hai thp k6, k t khi b*t u ci cách kinh t, Vit Nam ã to c
mt khu vc doanh nghip rt a dng. Vi mt n'n v!n hóa coi tr.ng u óc kinh doanh, hin
nay gn nh mt n(a s# h gia ình " Vit Nam có hot ng kinh doanh nh& di hình thc này
hay hình thc khác. Do áp dng chin lc phát trin vi vai trò ch o ca nhà nc k t sau
ngày th#ng nht t nc nên Chính ph hin nay v3n còn s" h1u hàng ngàn DNNN, trong ó có
nh1ng doanh nghip rt ln. Vit Nam c2ng là mt trong nh1ng nc nhn u t trc tip nc
ngoài (FDI) ln nht trên th gii xét theo giá tr tng #i, trong ó có nh1ng n!m giá tr ca các
d án c phê duyt lên ti gn mt phn mi GDP. Trong n!m n!m va qua ã có hin tng
bùng n vic !ng ký các doanh nghip t nhân, g-m c vic hp thc các doanh nghip ã t-n
ti và c s hình thành các doanh nghip mi. Tính a dng n i bt này ca khu vc doanh
nghip ã c công nhn là mt trong nh1ng 5c im chính, thm chí có th nói là mt im
mnh, ca quá trình chuyn  i n'n kinh t Vit Nam. Nhng c2ng chính s a dng ca khu vc
doanh nghip li là mt thách thc #i vi vic phân tích kinh t và hoch nh chính sách. Các
loi hình doanh nghip khác nhau có óng góp khác nhau vào t!ng tr"ng kinh t và gim nghèo.
 các chính sách ca Chính ph c hiu qu, cn phi hiu rõ các b phn cu thành chính
ca khu vc doanh nghip ca Vit Nam, và xem các b phn này liên kt vi nhau nh th nào.
Khi phân tích và kt hp các ngu-n s# liu khác nhau, có th nhn thy có mt “khong gi1a còn
b& tr#ng” trong bc tranh phân b# doanh nghip theo quy mô. Tuy nhiên, khong tr#ng này c2ng
ang dn dn c lp y, khi ngày càng có nhi'u các doanh nghip có qui mô nh& tin hành
!ng ký chính thc.
Mt câu h&i v3n còn gây nhi'u tranh cãi là kt qu hot ng ca các doanh nghip ca
Vit Nam t#t hn hay kém hn so vi doanh nghip " các nc khác, 5c bit là trong khu vc
ông Á. Các ánh giá n!ng lc cnh tranh da trên 5c im ca khung pháp lý i'u tit hot
ng ca doanh nghip ã xp Vit Nam vào n(a cu#i ca bng xp hng th gii hay khá nht
c2ng ch " gn khong gi1a. M5t khác, ánh giá trc tip ca các công ty nc ngoài di dng
i'u tra ý kin hay lu-ng u t thc t li xp Vit Nam vào nhóm phn t u tiên, ho5c thm
chí cao hn. Có th ánh giá mt cách thu áo hn bng vic phân tích phng thc mà các
doanh nghip hot ng và tham gia vào n'n kinh t toàn cu, trc tip hay gián tip. Nh1ng phân
tích này cho thy xu hng hi nhp ca Vit Nam vi n'n thng mi th gii gi#ng vi cung
iii
cách ca Trung Qu#c hn là nh1ng qu#c gia khác trong Hip hi các nc ông Nam Á
(ASEAN). Tuy nhiên phân tích c2ng cho thy các công ty trong nc v3n hi nhp cha  vào
chu%i giá tr toàn cu. N!ng sut các nhân t# t ng hp t!ng rt nhanh trong toàn khu vc doanh
nghip; song t!ng nhanh hn ti các công ty nc ngoài so vi các công ty Nhà nc và t nhân
trong nc. Các công ty nc ngoài ã to c hiu ng lan t&a v' n!ng sut sang các công ty
trong nc, 5c bit là các công ty t nhân, song ch yu là thông qua s luân chuyn lao ng và
b*t chc thun túy ch không phi là thông qua các giao dch gi1a các doanh nghip. Vic c
phn hóa các DNNN, m5c dù có nh1ng im hn ch, v3n góp phn nâng cao n!ng sut vì to ra
c các m#i quan h khách quan hn gi1a doanh nghip vi các c quan chính quy'n.
 cho kh#i doanh nghip ca Vit Nam tip tc m" rng, cn phi d: b& mt s# hn ch
quan tr.ng mà hin nay các doanh nghip ang g5p phi. i'u tra môi trng u t (TMTT)
mi c thc hin vi m3u i'u tra i din c cho các doanh nghip t nhân trong nc,
DNNN và các doanh nghip có v#n u t nc ngoài ã thu c nhi'u kt qu trong vic nhn
din nh1ng hn ch này. ; nhi'u qu#c gia ang phát trin khác, nguy c b mt v#n do mt n
nh chính tr, ti phm ho5c các chính sách không d báo trc c, là m#i quan ngi hàng
u. i'u này không úng trong trng hp Vit Nam, ni các tr" ngi c bn #i vi s phát
trin doanh nghip ít n5ng n' hn, nh ó cho phép các doanh nhân tp trung nhi'u hn vào vic
x( lý các tr" ngi trên thc t. #i vi trên mt phn ba s# doanh nghip tr li i'u tra, tip cn
vi tín dng c coi là tr" ngi chính hay tr" ngi nghiêm tr.ng #i vi vic phát trin kinh
doanh. Ngoài các công ty nc ngoài dng nh không g5p khó kh!n v' tín dng, các doanh
nghip khác 'u coi vn ' này khó kh!n nh nhau. Tip cn vi t ai là là hn ch ln th hai.
i'u này c các công ty nc ngoài coi là 5c bit nghiêm tr.ng, song hn ch này không nh
h"ng nhi'u n các DNNN và i'u này không có gì áng ngc nhiên. Lc lng lao ng thiu
k$ n!ng và có trình  h.c vn tng #i thp là hn ch c xp hng th ba, còn h tng giao
thông vn ti yu kém ng th t. Trong c b#n trng hp (ngoi tr k$ n!ng) thì mc 
nghiêm tr.ng ca vn ' " Vit Nam cao hn h9n so vi các nc còn li trong khu vc ông Á
hay nh1ng nc khác trên th gii.
M5t khác, mt s# vn ' c nhn mnh trong các ánh giá xp hng n!ng lc cnh
tranh nh h th#ng pháp lý, các th tc hành chính quan liêu và tình trng tham nh2ng li không
b các doanh nghip tham gia cuc i'u tra coi là nghiêm tr.ng. T l ý kin ánh giá nh1ng vn
' này là ln hay nghiêm tr.ng #i vi vic phát trin kinh doanh " Vit Nam thp hn h9n so
vi các nc khác " ông Á hay các khu vc khác trên th gii. Kh n!ng thc hin các giao
dch gi1a doanh nghip vi doanh nghip da trên ch1 tín, hay s( dng các c ch thc thi thô s
nhng áng tin cy có th gii thích cho vic vì sao h th#ng pháp lý li không c coi là có tm
quan tr.ng cao. Các th tc c tinh gin áng k t n!m 2000 theo Lut Doanh nghip và c
cng c# thông qua mt s# c ch nh c ch mt c(a c2ng có th gii thích vì sao t quan liêu
giy t không b coi là nghiêm tr.ng. Vic coi tham nh2ng không phi là vn ' quan tr.ng là
i'u bt ng hn c. Kt qu này ã c tip tc kim chng bng các ngu-n thông tin khác
nhau. Chúng 'u cho mt bc tranh th#ng nht, trong ó tham nh2ng trc tip nh h"ng n các
doanh nghip là rt ph bin, song ch " " mc  nh&. Tham nh2ng xy ra ph bin hn " các c
quan nh cnh sát giao thông, hi quan, c quan thu hay a chính, và nó c th hin thông
qua nhi'u khon h#i l nh&, lên ti 0,7 % t ng doanh s#, thp hn so vi nh1ng qu#c gia khác "
cùng trình  phát trin. Song i'u này không ph nhn là có nh1ng hình thái tham nh2ng và móc
ngo5c khác, trong các DNNN c2ng nh các d án u t công. Song nh1ng hình thái này có th
không nh h"ng trc tip n các doanh nghip nên không c phn ánh mt cách y  qua
TMTT. Tuy nhiên, nhìn chung các kt qu này c2ng cho thy cn ánh giá li nh1ng ý kin
chung phn nhi'u có tính cht nh tính v' tham nh2ng hin nay " Vit nam và cn có thêm
nh1ng nghiên cu thc t c th v' vn ' này.


iv
Nhng hn ch ràng buc

Vn ' tip cn vi v#n n i bt lên nh mt hn ch #i vi phát trin kinh doanh và i'u
này dng nh mâu thu3n vi thc t là Vit Nam ã t c  sâu tài chính áng k trong mt
thi gian tng #i ng*n. S# lng tài khon tit kim và tài khon cho vay t " mc cao vi
mt nc " trình  phát trin ca Vit Nam trong khi tín dng ngân hàng v3n t!ng tr"ng 'u,
thm chí có th là quá nhanh nu xét n nh1ng yu km hin có trong ánh giá ri ro tín dng.
Tuy nhiên có th kt n#i nhn thc vi thc t bng cách phân tích tình hình phân b tín dng "
Vit Nam. Các gia ình nông dân và doanh nghip nh& có th tip cn các khon vay nh&, i'u
này có l7 là kt qu ca chính sách xóa ói gim nghèo ca Chính ph. Tuy nhiên các doanh
nghip ln hn mu#n vay tín dng phi có th chp, và tài sn th chp c nh giá rt ch5t
ch7. Tin  chm chp trong vic cp giy chng nhn quy'n s( dng t làm cho tình hình tín
dng hn ch càng thêm khó kh!n hn. Vic da quá nhi'u vào th chp là m5t trái ca mt s# ít
các ánh giá ri ro c bên cho vay thc hin, 5c bit là ánh giá ri ro ca b#n ngân hàng
thng mi qu#c doanh ln chim n ba phn t t ng s# cho vay tín dng. nh hng li
nhun yu ca các ngân hàng này và s can thip ca các c quan chính quy'n, 5c bit là " cp
a phng ã d3n n s tích t mt kh#i lng áng k các khon n xu trong h th#ng ngân
hàng. Nhi'u khon vay có cht lng kém ã to gánh n5ng ngân sách áng k #i vi Chính
ph, thêm vào ó li không có các c ch h1u hiu  tch thu tài sn ca các khách hàng không
có kh n!ng tr n. Th trng v#n chính thc c2ng còn quá kém phát trin, không  kh n!ng
huy ng nh1ng ngu-n v#n ln cho các d án mi. Nhng s phát trin mnh m7 ca nh1ng giao
dch phi chính thc các chng khoán không niêm yt cho thy th trng v#n có kh n!ng phát
trin nhanh nu có các quy nh úng *n.
Th trng t ai ã b*t u hình thành " Vit Nam, m5c dù công vic xác nh quy'n
s( dng t chính thc v3n còn cha c hoàn tt. Nhi'u giao dch v3n di,n ra dù không có giy
t hp pháp, n gin là vì cán b " a phng và hàng xóm 'u bit t ai hay bt ng sn
nào “thuc v'” ai, và có th làm tr.ng tài phân x( trong trng hp có tranh chp. T góc  này,
vic không có quy'n s" h1u chính thc không có gì xung kh*c vi s phát trin ca th trng.
Tuy nhiên, vic xác nhn quy'n s( dng t góp phn nâng cao hiu qu s( dng và còn to c
n'n móng v1ng ch*c cho s phát trin ca th trng bt ng sn. ng thái ca th trng bt
ng sn trong nh1ng n!m gn ây c2ng cho thy ch có xác nhn quy'n s" dng t v3n cha 
 m bo tính hiu qu. Cn phi kim soát c “bong bóng” giá c bt ng sn bng cách
làm cho các giao dch mang tính u c tr" nên khó kh!n hn, nh Chính ph Vit Nam gn ây
ã thc hin. Mt s# vn ' khó kh!n nht, ví d nh to i'u kin d-n i'n  i th(a t nông
nghip, c cu li t rng ca Nhà nc, h% tr công tác qun lý t ai da vào cng -ng "
vùng -ng bào dân tc thiu s#, và thu h-i li t nhàn r%i t các doanh nghip Nhà nc… v3n
cn có các chính sách c th, vt ra ngoài phm vi vic cp Giy chng nhn quy'n s( dng t.
Khi Vit Nam tip tc phát trin và t!ng cng ô th hóa, mt trong nh1ng thách thc khó kh!n
nht là chuyn  i t nông nghip thành t th c và t công nghip trên quy mô ln. Thành
công s7 ph thuc rt nhi'u vào vic ch#ng tham nh2ng trong vic chuyn  i mc ích s( dng
t và 'n bù th&a áng cho ngi dân b nh h"ng.
Trong nh1ng n!m gn ây, vic phát trin c s" h tng " Vit Nam ã có nh1ng tin b
vt bc. Vit Nam hin nay u t khong 9% giá tr GDP vào các d án in, giao thông, vi,n
thông, cp nc và v sinh, nh ó nhanh chóng b*t kp vi các nc láng gi'ng v' mc  s<n
có và chi phí dch v. in khí hoá và in thoi là nh1ng tin b ln nht, h th#ng ng b
c2ng c m" rng áng k. Tuy nhiên, các doanh nghip " Vit Nam v3n phàn nàn v' c s" h
tng giao thông không y ; giá in và in thoi quá *t &.  t c tin b hn n1a
trong phát trin c s" h tng cn phi a dng ngu-n v#n và t!ng tính minh bch trong huy ng
v#n, 5c bit " cp c s". Vic thc hin các khuôn kh i'u tit úng *n h% tr thu h-i chi phí

Xem chi tiết: Báo cáo phát triển Việt nam 2006 - p2