Công nghệ chế tạo máy - Chương 11

155
12-2-1. ÄØ cáúp phäi thanh hồûc phäi cün
Âäúi våïi dảng phäi l dảng thanh hay dảng cün thỉåìng âỉåüc sỉí dủng trong
cäng nghãû gia cäng bàòng biãún dảng do nhỉ dáûp, càõt, âäüt läù, cún äúng, cạc hãû
thäúng sn xút que hn, sn xút bulong hồûc âinh vêt, âinh tạn rive, âinh âọng gäù
hồûc âinh âọng tỉåìng Cn trong quạ trçnh gia cäng càõt gt, kiãùu phãùu ny thỉåìng
âỉåüc sỉí dủng âãø cáúp phäi thanh (cọ tiãút diãn trn) cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng.
Âäúi våïi phäi cün nhỉ cạc cün tole mng, thäng thỉåìng ngỉåìi ta gạ nọ lãn
trãn cạc trủc âỉåüc âàût trãn cạc con làn hay gäúi âåỵ v cọ thãø tỉû quay dỉåïi tạc dủng
ca lỉûc kẹo c
a hãû thäúng cäng tạc nhỉ hãû thäúng trủc cạn hồûc ca cå cáúu kẹo phäi
âỉåüc trang bë trãn cạc mạy càõt, mạy dáûp âãø thạo dáưn tỉìng låïp mäüt. Våïi kiãøu cáúp
phäi loải ny, ngỉåìi ta thỉåìng trang bë thãm mäüt hãû thäúng phanh âãø trạnh nh
hỉåíng do lỉûc quạn tênh cọ thãø gáy ra tçnh trảng phäi bë gáûp hồûc bë nhàn do täúc âäü
cáúp phäi v täúc âäü cäng tạc khäng âäưng bäü.

Hçnh 12-2: ÄØ chỉa phäi kiãøu cün
(a) dảng phäi táúm mng; (b) dảng phäi dáy trn

Âäúi våïi cạc loải phäi dáy cọ âỉåìng kênh tỉì 0,2mm âãún 8mm thỉåìng âỉåüc
cün thnh tỉìng cün cọ kêch thỉåïc v khäúi lỉåüng theo u cáưu, ngỉåìi ta sỉí dủng
cạc tang cọ trủc quay âàût nàòm ngang hồûc thàóng âỉïng v qua mäüt hãû thäúng kẹo
cỉåỵng bỉïc phäi âi qua mäüt hãû thäúng cạc con làn âãø nàõn thàóng phäi trỉåïc khi âi vo
mạy cäng tạc nhỉ trong hãû thäúng sn xút que hn, sn xút âinh, bulong
Âäúi våïi cạc loải phäi thanh cọ tiãút diãûn ngang l hçnh trn v cọ kêch thỉåïc
tỉì 10mm âãún 30mm våïi chiãưu di mäùi thanh l cọ thãø 6m hồûc 9m âỉåüc cạn våïi
âäü
chênh xạc khạ cao nhỉ vãư dung sai ca âỉåìng kênh, âäü chênh xạc vãư hçnh dạng
hçnh hc, vãư âäü thàóng âỉåüc dng âãø cáúp phäi cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng hồûc bạn tỉû
âäüng. Cạc äø chỉïa phäi thỉåìng âỉåüc bäú trê åí phêa sau âi ca trủc chênh ca mạy
sao cho âỉåìng tám ca phäi khi åí trong äù chỉïa phäi trng våïi âỉåìng tám quay ca
trủc chênh. Ngỉåìi ta cọ thãø xãúp cạc phäi thanh vo mäüt dn nàòm åí phêa trãn cå cáúu
b
a

156
âënh vë phäi v cung cáúp láưn lỉåüt tỉìng thanh mäüt vo cå cáúu ny khi cọ tên hiãûu
thäng bạo â hãút phäi trãn cå cáúu âënh vë. Trãn hãû thäúng âënh vë phäi cọ bäú trê mäüt
cå cáúu bàõt giỉỵ phäi âãø âáøy phäi di chuøn theo chiãưu dc trủc ca nọ mäüt hnh
trçnh bàòng âäü di ca phäi cáưn cáúp mäùi mäüt láưn hay kãút håüp våïi cå cáúu cỉỵ chàûn
phäi âỉåüc bäú trê trãn âáưu Råvonve mäùi khi trủc chênh dỉìng v cå cáúu gạ âàût phäi
â måí ra. Sau khi cáúp phäi xong (gi l cå cáúu phọng phäi) thç bäü pháûn gạ âàût
phäi kẻp lải (thỉåìng sỉí dủng cạc loải mám càûp khê nẹn, thu lỉûc hồûc cạc kiãøu äúng
kẻp ân häưi tạc âäüng bàòng cå khê) thç cå cáú
u bàõt giỉỵ phäi âỉåüc måí ra v dëch
chuøn tråí vãư vë trê ban âáưu v nàòm chåì åí âọ âãø thỉûc hiãûn mäüt chu trçnh tiãúp theo.

Cáưn chụ l khi mạy lm viãûc thç trủc chênh mang ln c phäi quay nãn äø
chỉïa phäi phi cọ kãút cáúu thêch håüp âãø thanh phäi cọ thãø quay nhẻ nhng v khäng
âãø xáùy ra tçnh trảng rung, làõc v âàûc biãût l khäng âỉåüc vung phäi gáy nguy hiãøm.












Hçnh 12-3: Mäüt säú kiãøu âáưu kẻp dng khi cáúp phäi
Hçnh 12-4: Cå cáúu cáúp phäi thanh

157
Hçnh 12-3, 12-4, 12-5 mä t mäüt säú kiãøu kãút cáúu ca hãû thäúng cáúp phäi
thanh trong cạc mạy tiãûn tỉû âäüng âiãưu khiãøn bàòng cå khê
12-2-2. Phãùu chỉïa phäi råìi
Dảng phäi råìi l phäø biãún nháút âäưng thåìi âỉåüc sỉí dủng räüng ri nháút trong
cạc hãû thäúng sn xút tỉû âäüng. Theo quan âiãøm cáúp phäi tỉû âäüng thç âáy cng
chênh l váún âãư nghiãn cỉïu ch úu vç cạc loải phäi råìi trong gia cäng cå khê ráút
khạc nhau vãư kiãøu dạng v kêch thỉåïc. Vç thãú cáưn phi cọ sỉû nghiãn cỉïu v phán
têch mäüt cạch t m âäúi våïi mäùi mäüt loải phäi củ thãø âãø tỉì âọ lỉûa chn kiãøu phãùu
cáú
p phäi cho ph håüp v chè khi lm âỉåüc âiãưu ny, phãùu cáúp phäi âỉåüc thiãút kãú
måïi âảt âỉåüc mủc tiãu theo u cáưu.
Âãø cọ cå såí phán têch v lỉûa chn phỉång ạn, trỉåïc hãút ngỉåìi ta cáưn phán
biãût mäüt säú khại niãûm cå bn sau âáy:
Theo K
Theo ab Theo K
Theo K
Hçnh 12-5: Mäüt säú kiãøu cáúp phäi thanh

158
Âäúi våïi mäùi mäüt kiãøu phäi theo quan âiãøm phán têch v âạnh giạ ca ngỉåìi
thiãút kãú hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng thç phäi âọ phi âỉåüc xạc âënh chênh xạc vë trê
ca nọ trong mäüt hãû toả âäü v cáưn phi âỉåüc âënh hỉåïng mäüt cạch chênh xạc, hay
nọi mäüt cạch khạc cáưn phi xạc âënh vë trê cáưn âënh hỉåïng ca nọ trong khäng
gian. Trãn cå såí hçnh dạng ca phäi l mäüt táûp håüp cạc bãư màût cå bn hçnh thnh
nãn, ngỉåìi ta cọ thãø phán loải chụng nhỉ sau:
Phäi cọ cạc bãư màût dảng trn xoay trong v ngoi
Phäi cọ cạc dảng bãư màût l màût phàóng
Phäi cọ hçnh dảng phỉïc tảp, l táûp håüp ca cạ
c bãư màût trn xoay trong,
ngoi, màût phàóng v cạc bãư màût âënh hçnh.


Theo K
Theo KTheo ab
Theo H
Theo K
Hçnh 12-6: Mäüt säú kãút cáúu phãùu chỉïa phäi råìi

159
Viãûc phán chia cạc loải nhỉ trãn cng chè l tỉång âäúi vç chụng ta biãút ràòng,
cạc chi tiãút cå khê thỉåìng êt khi cọ kiãùu dạng âån gin m ch úu váùn l kiãùu
dạng phỉïc tảp tỉì viãûc täù håüp mäüt säú bãư màût theo mäüt quan hãû no âọ. Do viãûc
nghiãn cỉïu quạ trçnh cáúp phäi l quan tám âãún viãûc âënh hỉåïng chụng nhỉ thãú no
v bàòng cạch gç âãø sau khi cạc phäi di chuøn âãún khu vỉûc ca cå cáúu nàõm bàõt
phäi thç vë trê ca nọ trong khäng gian l â âỉåüc tỉû âäüng sàõp xãúp mäüt cạch chênh
xạc, khäng cọ sỉû nháưm láùn hồûc sai sọt no xáùy ra (nãúu cọ mäüt säú phäi bë âënh
hỉåïng sai thç s âỉåüc âỉa ra khi vë trê âọ mäüt cạ
ch hon ton tỉû âäüng). Do váûy
ngỉåìi ta phán thnh cạc dảng phäi cọ bãư màût cáưn âënh hỉåïng khi di chuøn l bãư
màût trn xoay v dảng bãư màût phàóng.
a. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l trn xoay:
Trỉåïc hãút, ngỉåìi ta quan tám âãún cạc thäng säú cå bn vãư kh nàng tỉû âënh
hỉåïng tỉû nhiãn ca váût thãø nhỉ vãư t lãû ca cạc kêch thỉåïc, sỉû phán bäú khäúi lỉåüng,
säú cạc màût phàóng v cạc trủc âäúi xỉïng ca chụng. Theo quan âiãøm âọ, ngỉåìi ta cọ
thãø phán chia thnh mäüt säú dảng cå bn nhỉ sau:
Loải O: Loải phäi cọ 1 tám âäúi xỉïng nhỉ bi cáưu. Våïi loải ny, vë trê ca nọ
â âỉåü
c âënh hỉåïng tỉû nhiãn, cọ nghéa l kh nàng âënh hỉåïng ca nọ theo cạc
màût phàóng hồûc cạc trủc âäúi xỉïng l hon ton nhỉ nhau. Vç thãú trong hãû thäúng
cáúp phäi nọi chung v phãùu cáúp phäi nọi riãng khäng cáưn phi âënh hỉåïng cho
chụng.
Loải I: Phäi cọ mäüt trủc quay v mäüt màût phàóng âäúi xỉïng vng gọc våïi
trủc quay âọ. Våïi loải ny, vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn l hon ton phủ thüc vo
t lãû giỉỵa cạc kêch thỉåïc ca chụng.







Hçnh 12-7: Mäüt säú dảng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca kiãøu váût thãø loải I

Trãn hçnh 12 - 7 giåïi thiãûu mäüt säú phäi loải I våïi cạc thäng säú t lãû ca
âỉåìng kênh v chiãưu di khạc nhau cọ vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn khạc nhau. Trong
hçnh a, khi t säú l/d >1 thç vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn l theo âỉåìng sinh l thûn låüi
hån v t säú ny cng låïn thç kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ gáưn nhỉ hon
ton l theo âỉåìng sinh. Khi t säú l/d <1 thç kh nàng âënh hỉåïng theo màût phàóng
c ba

160
ca màût âáưu thûn låüi hån v cng tỉång tỉû khi t säú ny cng nh thç kh nàng
âënh hỉåïng tỉû nhiãn chàõc chàõn l theo màût phàóng âáưu.
Bng 12-1

Loải Âàûc trỉng ca phäi Dảng phäi T säú l/d
0
Cọ hai trủc âäúi
xỉïng



Bi cáưu
l/d =1
I


l/d >1
I



l/d <1
I
Cọ 1 trủc quay âäúi
xỉïng v 1 màût
phàóng vng gọc
våïi trủc quay âọ



l/d =1
II



l/d >1
II



l/d <1
II
Cọ 1 trủc quay



l/d =1
III
Cọ 2 màût phàóng
âäúi xỉïng: Mäüt màût
qua trủc v mäüt
màût vng gọc våïi
nọ






IV
Cọ mäüt màût phàóng
âäúi xỉïng dc








Trong trỉåìng håüp khi t säú l/d
≈
1 thç kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn l
khäng r rng, cọ nghéa l cọ thãø theo âỉåìng sinh hồûc cọ thãø theo màût phàóng âáưu.

161
Trong trỉåìng håüp ny, cáưn thiãút phi cọ thãm mäüt cå cáúu âënh hỉåïng nỉỵa âãø cọ thãø
xạc âënh vë trê âënh hỉåïng cho nọ theo mong mún.
Loải II: Loải ny váût thãø chè cọ 1 trủc quay, do váûy vë trê âënh hỉåïng tỉû
nhiãn ca nọ cọ ráút nhiãưu dảng khạc nhau. Våïi loải ny cáưn phi âënh hỉåïng theo
2 cáúp. Âáưu tiãn l âënh hỉåïng cáúp I l theo phỉång trủc quay, tiãúp sau l âënh
hỉåïng cáúp II l theo phỉång ca vẹc tå phạp tuún våïi màût phàóng vng gọc våïi
trủc quay âọ. (âënh hỉåïng theo phỉång v hỉåïng).
Loải III: Váût thãø cọ 2 màût phàóng âäúi xỉïng m trong âọ mäüt màût phàóng (gi
l màût phàóng thỉï 1) chỉïa âỉåìng tám trủc v mäü
t màût phàóng vng gọc våïi âỉåìng
tám trủc âọ (màût phàóng thỉï 2). Våïi loải ny cng u cáưu âënh hỉåïng theo 2 cáúp,
trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I theo phỉång ca trủc, tiãúp theo l âënh hỉåïng cáúp III
l âënh hỉåïng vãư gọc xoay åí trong màût phàóng thỉï 2.
Loải IV: Váût thãø cọ mäüt màût phàóng âäúi xỉïng v chỉïa âỉåìng tám trủc. Våïi
loải ny thç viãûc âënh hỉåïng phỉïc tảp hån, trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I (theo
phỉång trủc), tiãúp sau l âënh hỉåïng cáúp II tỉïc l theo vẹc tå phạp tuún våïi màût
phàóng vng gọc våïi trủc v cúi cng l âënh hỉåïng cáúp III l vãư gọc xoay ca
phäi trong màût phàóng vng gọc våïi trủ
c.
Nhỉ váûy tu thüc tỉìng kiãøu dạng phäi m viãûc âënh hỉåïng cọ thãø âỉåüc
tiãún hnh hồûc âån gin hồûc phỉïc tảp nhỉ â phán têch. Âáy chênh l näüi dung cå
bn nháút trong quạ trçnh tênh toạn thiãút kãú hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng m viãûc lỉûa
chn cạc cå cáúu, cạc chi tiãút âënh hỉåïng cáưn phi âỉåüc phán têch mäüt cạch k
lỉåỵng cng nhỉ cáưn xạc âënh cạc thäng säú kêch thỉåïc quan trng nhỉ vãư gọc
nghiãng, chiãưu räüng mạng dáùn, hçnh thỉïc v täø chỉïc di chuøn phäi, lỉûa chn váût
liãûu theo hãû säú ma sạt, vãư kãút cáúu v hçnh dạng ca cạc bäü pháûn trong hãû thäúng âãø
trạnh tçnh trảng máút âënh hỉåïng v bë kẻ
t phäi trong quạ trçnh di chuøn.
Cạc loải chi tiãút dảng trn xoay âỉåüc giåïi thiãûu trong bng 12-1.
b. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l màût phàóng
Cạc phäi dảng ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc loải mạy cäng tạc nhỉ
mạy khoan, khoẹt, doa hồûc mạy phay Chụng bao gäưm ráút nhiãưu kiãøu khạc nhau
nhỉ dảng hçnh khäúi häüp, dảng âënh hçnh nhỉ chỉí L, chỉí V, chỉí U, T, H Våïi loải
ny, ngỉåìi ta cng càn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ trong khäng
gian, tỉïc l dỉûa vo kêch thỉåïc ca cạc bãư màût v sỉû phán bäú khäúi lỉåüng trãn tỉìng
pháưn ca váût thãø âãø tçm ra phỉång phạp âënh hỉåïng thûn låüi nháút cho nọ nhàòm
lm cho cå cáúu hồûc chi tiãú
t âënh hỉåïng âån gin hån v gim âỉåüc kêch thỉåïc
khn khäø ca chụng.

162
c. Dảng cạc phäi cọ hçnh dạng bãư màût phỉïc tảp
Dảng phäi ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc hãû thäúng sn xút v làõp rạp
cạc loải sn pháøm trong cạc ngnh cäng nghiãûp sn xút giy dẹp, may màûc
nhỉcạc loải khoạ kẹo trong dáy chuưn sn xút dáy khoạ kẹo. Âáy l kiãøu phäi
m gáy khọ khàn nháút cho viãûc lỉûa chn phỉång phạp âënh hỉåïng trong cạc hãû
thäúng cáúp phäi tỉû âäüng. Háưu hãút chụng âãưu tri qua viãûc âënh hỉåïng theo c 3 cáúp
l phỉång, chiãưu, gọc xoay (l âënh hỉåïng theo màût trãn hồûc màût dỉåïi). Âäúi våïi
cạc loải ny thç ngỉåìi ta cng càn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ

hồûc xẹt âãún bãư màût m cọ kh nàng giỉỵ äøn âënh váût thãø nháút khi di chuøn nhỉ
cạc bãư màût cọ kêch thỉåïc låïn, sỉû phán bäú khäúi tám ca chụng nàòm åí vë trê tháúp
v.v Nọi chung våïi loải ny cáưn thiãút phi cọ sỉû nghiãn cỉïu t m v củ thãø âäúi
våïi tỉìng kiãøu phäi mäüt måïi cọ thãø thiãút kãú âỉåüc cå cáúu âënh hỉåïng cho nọ mäüt
cạch tin cáûy.














12-2-3. Mäüt säú kãút cáúu phãùu chỉïa phäi
Theo ab
Theo ab
Theo K
Theo K
Theo H
Theo ab
Theo K
Theo K
Theo K
Theo H
Theo ab
Hçnh 12-8: Mäüt säú kiãøu chi tiãút cọ bãư màût phỉïc tảp

163
Âãø âm bo chỉïa â lỉåüng phäi cáưn thiãút nhàòm âm bo cho hãû thäúng sn
xút âảt âỉåüc nàng sút theo u cáưu, cáưn thiãút phi xạc âënh âỉåüc hçnh dạng v
kêch thỉåïc ca phãùu
Cäng thỉïc xạc âënh thãø têch ca phãùu chỉïa:
3
ff
mm
q
Qtb.T.V
q.t
T.V
Vph ==

Trong âọ, Vph l thãø têch ca phãùu chỉïa [mm
3
]
V
f
l thãø têch ca phäi[mm
3
]
T l thåìi gian lm viãûc liãn tủc giỉỵa 2 láưn cung cáúp phäi vo
phãùu[ph]
t l thåìi gian gia cäng tỉìng chiãúc [ph]
q l hãû säú kh nàng láúp kên ca phãùu, nọ phủ thüc vo hçnh dạng v
kêch thỉåïc ca phäi. Våïi phäi cọ hçnh dạng âån gin thç q= 0,4
÷
0,6; Våïi phäi cọ
hçnh dạng phỉïc tảp hån (thãø têch âọng thng låïn hån ráút nhiãưu láưn thãø têch thỉûc) thç
q = 0,2 ÷ 0,3.
Qtb l nàng sút sn xút trung bçnh, Qtb = T/t.
a. Phãùu chỉïa phäi cọ âéa
Âàûc âiãøm ca kiãùu phãùu ny l kãút cáúu âån gin, lm viãûc tin cáûy v âảt
nàng sút cao, do váûy âỉåüc sỉí dủng khạ räüng ri trong cạc hãû thäúng cáúp phäi tỉû
âäüng nọ
i chung.
Så âäư ngun l hoảt âäüng ca phãùu âỉåüc mä t nhỉ trãn hçnh 12-9, trong
âọ trủc vêt 1 truưn chuøn âäüng quay sang bạnh vêt 2, thäng qua trủc lm âéa 3
quay. Âéa 3 âỉåüc âàût nghiãng mäüt gọc
α
so våïi màût phàóng nàòm ngang. Phäi 6
âỉåüc cáúp vo phãùu säú 4 v sàõp xãúp mäüt cạch ngáùu nhiãn. Trãn âéa 3 cọ khoẹt mäüt
säú rnh âãø âënh hỉåïng phäi theo
vë trê u cáưu (trong hçnh l âënh
hỉåïng theo màût phàóng). Khi âéa
quay s mang phäi di chuøn lãn
phêa cao hån v tảo nãn sỉû xạo
träün phäi âãø tảo âiãưu kiãûn âënh
hỉåïng phäi trãn âéa 3 dãù dng
hån. Tải vë trê trãn cng, ngỉåìi ta
bäú trê mäüt khe håí dỉåïi âạy phãùu
cäú âënh v âỉåüc näúi vo mäüt âáưu
ca mạng dáùn phäi 5. Khi âéa 3
gảt phäi âi qua khe håí
våïi kêch
thỉåïc ca khe håí âỉûåc tênh toạn
n
α
6
5
4
3
2
1
Hçnh 12-9: Så âäư phãùu cáúp phäi cọ âéa

164
håüp l thç phäi s tỉû råi xúng mạng dáùn 5 do tỉû trng bn thán.
Trãn hçnh 12-10 biãùu diãùn mäüt säú kiãøu kãút cáúu ca âéa 3. Phủ thüc vo
hçnh dạng v kêch thỉåïc ca phäi m ngỉåìi ta cọ thãø bäú trê cạc rnh âënh hỉåïng
trãn âéa 3 theo chu vi (a), hỉåïng kênh (b) hay vng gọcvåïi màût phàóng ca âéa (c)
theo u cáưu cáưn âënh hỉåïng.
Hçnh 12-10: Cạc kiãøu tụi chỉïa phäi v så âäư tênh toạn cạc thäng säú ca âéa

Xạc âënh cạc thäng säú ca cå cáúu:
* Lỉûa chn váûn täúc âéa:
Váûn täúc ca âéa quay v cọ nghéa ráút quan trng vç nọ quút âënh âãún nàng
sút v cạc thäng säú khạc ca cå cáúu âënh hỉåïng.
Våïi trỉåìng håüp bäú trê rnh theo chu vi nhỉ åí hçnh 12-10a, âãø
phäi cọ thãø
thoạt khi rnh âënh hỉåïng ca âéa v råìi âỉåüc khi màût phàóng ca âạy phãùu âi
xúng mạng dáùn m khäng máút âënh hỉåïng thç nọ cáưn phi âi hãút mäüt qung
âỉåìng:
h = d-S
Trong âọ, S l khe håí giỉỵa màût dỉåïi ca âéa våïi màût trãn ca âạy phãùu; d l
âỉåìng kênh ca phäi.
Âäưng thåìi cng trong thåìi gian âọ, âéa â quay âỉåüc mäüt gọc sao cho
qung âỉåìng dëch chuøn ca phäi åí trong rnh âm bo khäng bë kẻt v máút âënh
hỉåïng. Tỉì âọ ta tháúy qung âỉåìng dëch chuøn ca âéa l :
H ≤ B-l
Trong âọ, B l chiãưu räüng ca rnh trãn âạy phãùu; l l chiãưu di ca phäi.
Qu
ng âỉåìng dëch chuøn khi råi tỉû do ca phäi âỉåüc tênh:
D
v
S
d
l
B
v
S
l
d
B
v
S
d
B
l
a b
c

Xem chi tiết: Công nghệ chế tạo máy - Chương 11